Menu
Het is een veel voorkomende zorg onder hondeneigenaren: wat nou als je een dominante hond hebt? Hoe ga je daarmee om? Is het erg als jouw hond op de bank komt en mag hij als eerste door de deur naar buiten? Ben je dan nog wel de leider? Dominantie wordt vaak geassocieerd met agressie, of lastig gedrag. En daar zit niemand op te wachten natuurlijk. Dominantie heeft een hele negatieve lading. Regelmatig krijg ik dan ook de vraag van hondeneigenaren: denk je dat mijn hond dominant is? ‘Want laatst gebeurde er <en hier komt dan een hele anekdote>. Is mijn hond nu dominant?’ In deze blog leg ik je uit hoe het zit met dominante honden. Hoe herken je dominant gedrag bij een hond én hoe ga je ermee om als je hond dominant is.
Jazeker, dominantie bij honden bestaat wel degelijk! Maar om maar meteen met de deur in huis te vallen: dominantie is geen eigenschap. Dominant BEN je niet, maar je kunt wel dominant gedrag vertonen. Marjan, wat ben je toch een muggenzifter als het op taal aankomt! I know, maar in dit geval is het onderscheid wel belangrijk. Want: je kunt dominant gedrag vertonen zonder dominant te zijn. Huh?! Ik leg het je hieronder uit.
Als we de dikke van Dale erop naslaan voor een definitie dan betekent het woord dominant: overheersend. Onder dominantie verstaan we de behoefte om te overheersen (domineren) of belangrijk te zijn. Een belangrijk onderscheid. Want je kunt bewust overheersend zijn (uit op dominantie of macht), maar er is ook zoiets als natuurlijk overwicht hebben.
Dominant gedrag heeft een functie. Bij dieren (en mensen) die in groepen leven zorgt het ervoor dat er een duidelijke hiërarchie is binnen de groep. Het schept duidelijkheid. Zo worden conflicten voorkomen en wordt een soepele samenwerking vergemakkelijkt.
Dominantie gaat over de sociale verhoudingen binnen een groep. Het zegt iets over de relatie tussen twee of meer individuen die elkaar goed kennen. Denk je dat jouw hond dominant is naar onbekende honden die jullie op straat tegenkomen? FOUT! Als ze elkaar niet kennen is er geen sprake van een sociale relatie én kun je dus ook nog niks concluderen over de onderlinge rangrelatie (welke van de twee dominanter is dan de ander).
Verschillende vormen van dominantie
Oorspronkelijk werd gedacht dat dominantie bij dieren vooral ging om de uitkomst van een (agressief) conflict. Degene die telkens wint is dominant over de verliezer, welke onderdanig is. Als de uitkomst bij voorbaat duidelijk is dan is een conflict overbodig. Vandaar ook de koppeling tussen dominantie en agressie. En als de rangorde eenmaal is bepaald, is er geen noodzaak om deze telkens te benadrukken.
Maar er zijn nog twee andere typen dominantie mogelijk. Zoals ik hierboven al benoemde zijn er bij zowel mensen als dieren individuen die een natuurlijk overwicht hebben. Dit noemen we formele dominantie. Formele dominantie kun je vaststellen door de geritualiseerde (begroetings-)signalen die dieren onderling aan elkaar geven. Het is een soort spontane erkenning van de hogere status van de ander, zonder dat diegene dat afdwingt. Daarnaast bestaat er nog een vorm van dominantie die we competitief vermogen noemen. Competitief vermogen gaat over de motivatie van een dier om bepaalde bronnen te bezitten of verkrijgen. Dus daar waar het dier normaal gesproken zacht en meegaand is (onderdanig), is er een bepaalde situatie waarin ditzelfde dier iets zó belangrijk vindt dat het bereid is om daar heel veel voor te doen.
Aangezien ik twee honden heb kan ik je hier een mooi voorbeeld van geven. Mijn hond Lizzy is over het algemeen heel zacht en meegaand. Ze maakt zich niet zo druk. Maar als haar favoriete speeltje in de buurt is dan verandert dat. De motivatie om die bal te bezitten is bij Lizzy hoger dan bij mijn andere hond. En dat is voor mijn andere hond heel duidelijk: kom niet tussen Lizzy en haar bal!
Jarenlang was de gangbare gedachte dat honden er van nature op uit waren om een hogere positie binnen de rangorde van de roedel te verkrijgen. En die roedel bestaat uit de hond en het gezin waar hij in leeft. Als je even niet oplet dan zou de hond proberen de baas te zijn. En als baas kon je dat natuurlijk niet laten gebeuren, jij moest de leider van de roedel zijn! Oftewel: jij moet de baas zijn over je hond, en niet andersom. Waar was dit idee dat honden de baas proberen te zijn op gebaseerd?
In de jaren ’40 en ‘60 werd er onderzoek gedaan naar het gedrag van groepen wolven. Deze wolven waren geen familie van elkaar en werden in gevangenschap in een dierentuin bij elkaar gezet en geobserveerd. Ze hadden een kleine leefruimte en de hoeveelheid voedsel die ze kregen was beperkt. Wat er gebeurde was niet fraai: er was onrust in de groep en er ontstonden conflicten. Er was sprake van een echte machtsstrijd. Iedere wolf streed letterlijk en figuurlijk om zijn plekje in de rangorde.
Uit dit onderzoek werd de conclusie getrokken dat er binnen een roedel wolven wordt gevochten om de hoogste rang. De leider van de roedel was de Alfa en deze dwong zijn positie af door de rest te domineren. En aangezien onze honden afstammen van wolven moest dat bij honden logischerwijs ook zo zijn.
Inmiddels weten we een stuk meer. De situatie waarop het bovengenoemde onderzoek is gebaseerd was niet bepaald natuurlijk (een soort Big Brother meets Expeditie Robinson: als je daar je beeld van de mensheid op baseert heb je niet zo’n lekkere indruk opgedaan). Er is nu meer onderzoek gedaan naar de sociale hiërarchie binnen wolvenroedels in de natuur. En wat blijkt? In het wild gaat het er heel anders aan toe. Wolven leven in familieverband, en aan het hoofd van de roedel staan de ouders. Het alfapaar is over het algemeen zeer tolerant en zorgzaam voor hun familie. De jongere dieren erkennen de positie van hun ouders. Die positie hoeft niet afgedwongen te worden, en serieuze conflicten worden zoveel mogelijk vermeden.
Ook bij honden is er meer onderzoek gedaan naar het gedrag binnen een groep. Je vindt dit onderzoek hier. En daaruit bleek dat er zich inderdaad een rangorde vormt binnen de groep honden. Om deze rangorde te bepalen werd er gekeken naar de interacties tussen de verschillende honden. En wat bleek: dominantie heeft weinig met agressie te maken. Alle honden vertoonden wel eens agressie naar elkaar, zoals grommen of hun lip optrekken.
De positie van de dominante honden werd vooral duidelijk uit het gedrag van de andere – onderdanige – honden. Deze erkenden namelijk spontaan de status van de hogergeplaatste hond en lieten dat zien door middel van onderdanig gedrag. De dominante honden dwongen dit niet af.
Je hebt het vast wel eens gehoord: jij, als eigenaar, moet de leider zijn van je hond. Je moet je hond de baas zijn: een echte roedelleider. Daar ben ik het deels mee eens: het is jouw verantwoordelijkheid als hondeneigenaar om leiding te geven aan je hond. Maar hoe ziet leiderschap geven aan je hond eruit? Dat hangt een beetje van jou af, en een beetje van je hond.
Leiderschap is niet hetzelfde als domineren. Je kunt leiding geven zonder een dictator of tiran te zijn. Leiding geven kan ook op een rustige, vriendelijke manier. Vergelijk het maar met menselijke leiders: er zijn stille, kalme mensen die hun stem niet hoeven te verheffen en waar toch iedereen naar luistert. En je hebt de sterk aanwezige mensen die met luide stem proberen hun mening aan je op te leggen. Welke van de twee is een natuurlijke leider? En door wie laat jij je liever leiden?
Je hoeft je hond niet met harde hand duidelijk te maken dat jij de baas bent. Dominante hond of niet. Ook hoef je hem daar niet telkens aan te herinneren, door dominanter te zijn dan je hond. Maar je bent wel de leider van je hond. Hoe ziet dat er dan uit?
Een leider is iemand die zijn hond begeleid en opleid. Iemand die oog heeft voor de emoties, en de sterke en zwakke punten van degene die hij begeleid. En die zijn begeleiding daar in iedere situatie op aanpast. En aangezien elke hond anders is vergt iedere hond weer andere leiderschapskwaliteiten van jou als eigenaar. Leiding geven aan je hond betekent ook dat je betrouwbaar moet zijn: consequent, zodat je hond weet wat hij aan jou heeft. Leidinggeven is je hond steunen, aanmoedigen, geruststellen, belonen, beschermen, motiveren én begrenzen.
Dat ligt wel iets genuanceerder dan ‘gewoon, je hond laten zien dat jij de baas bent’.. Ben jij de leider die jouw hond nodig heeft? Communiceer met je hond en leer hem wat de bedoeling is.
Hoewel ik je inmiddels heb uitgelegd dat het idee van dominantie bij honden eigenlijk door de wetenschap achterhaald is, blijkt het erg hardnekkig te zijn. Er wordt nog steeds gedacht dat er dominante honden zijn. Bepaald gedrag wordt vaak als dominant bestempeld. Om welk gedrag gaat het dan?
Gedrag van de dominante hond in huis of tegenover de eigenaar:
Gedrag van de dominante hond tegenover andere honden:
Dit gedrag heeft over het algemeen helemaal niets met dominantie te maken! Ben je bang dat je een dominante hond hebt omdat hij een of meerdere van deze gedragingen vertoont? Schakel dan eens een goede hondengedragsdeskundige in, die jou kan helpen om de lichaamstaal van je hond te leren lezen. Want achter dit gedrag kunnen meerdere oorzaken schuilen.
Behalve dat er heel veel hondengedrag ten onrechte als dominant gedrag wordt bestempeld, gaan er helaas ook nog veel (achterhaalde) adviezen rond over hoe je om zou moeten gaan met een dominante hond. Want als je hond dominant is, dan moet je dat natuurlijk wel corrigeren. Je moet een dominante hond heropvoeden. Nou, zo is het dus niet echt, maar toch hoor ik nog steeds regelmatig adviezen langskomen in de trant van:
Valt het je op dat er veel ‘moeten’ voor jou als eigenaar in dit lijstje staat? En heel weinig ‘mogen’ voor de hond? Er wordt in dit rijtje weinig aandacht aan (honden-)welzijn besteed.
De band met je hond wordt er niet beter op als je dit soort acties uit gaat voeren. Je bent dan namelijk vooral bezig met je hond te domineren en het onderdrukken van gedrag. En alles wat je onderdrukt krijg je later of op een andere manier drie keer zo hard terug.
In tegenstelling tot dominant gedrag is onderdanig gedrag wel iets dat we vaak terug zien komen bij honden. Onderdanig gedrag heeft als functie om mogelijke conflicten te de-escaleren. En onze honden zijn ontzettend goed in het vermijden van conflicten! Dus onderdanig gedrag wordt veelvuldig ingezet, naast andere vormen van lichaamstaal.
De ene hond is vaker onderdanig dan de andere. Ook leeftijd is van invloed op onderdanig gedrag. En hormonen.. Puppy’s zijn voorgeprogrammeerd om onderdanig gedrag te vertonen naar volwassen honden. Zo blijven ze uit de problemen en kunnen ze de wereld ontdekken. De ene hond zal altijd onderdanig blijven vertonen, de ander krijgt meer zelfvertrouwen waardoor hij minder snel onderdanig gedrag laat zien.
Voorbeelden van onderdanig gedrag zijn:
Dominantie zorgt ervoor dat de hiërarchie binnen een groep duidelijk is en voorkomt conflicten. De oude opvatting van dominant gedrag bij honden en de negatieve associatie die het oproept staan tegenwoordig op losse schroeven. Uit onderzoek blijkt zelfs dat de rangorde in een groep honden wordt bepaald door onderdanig gedrag, niet door dominantie. Het gaat om de erkenning die de dominante hond van de andere hond(en) krijgt, en niet om dominantie afdwingen.
Het gedrag dat van oudsher als dominant aangemerkt werd blijkt in de praktijk vaak een hele andere motivatie te hebben. En ook de ouderwetse correcties zijn daarom niet relevant of aan te bevelen. De meeste honden zijn er niet op uit om de leiding over te nemen. En daarmee verandert ook de opvatting dat je als hondeneigenaar je hond de baas moet zijn. Je kunt als eigenaar de leiding nemen zonder je hond te domineren. En als de rangorde eenmaal bepaald is hoeft deze niet continue benadrukt te worden.
Veel ongewenst gedrag van honden wordt ten onrechte als dominant gedrag bestempeld. Is het gedrag van jouw hond problematisch? Schakel dan een professionele en gediplomeerde hondentrainer of gedragstherapeut in die je kan helpen om inzicht te krijgen in het – al dan niet dominante – gedrag van jouw hond. Wil je mijn begeleiding inschakelen voor het gedrag van jouw hond? Neem dan contact met me op.
Ik ben hondengedragsdeskundige en heb een passie voor mantrailen. Mijn werkgebied is in Brabant, omgeving Drunen en Den Bosch.
Je kunt mij inschakelen als puppycoach en voor hondentraining aan huis. Van het opvoeden van je pup tot probleemgedrag: ik help jullie graag. Daarnaast verzorg ik speurlessen en workshops mantrailen.
Mijn streven: een gelukkige hond én een tevreden eigenaar.
